Akran Zorbalığı

Zorbalık, bir bireyin bir başkasını sürekli olarak ve kasten incitmek amacı ile güç kullanmasıdır. Zorbalık olarak adlandırılan bir eylem şu unsurları taşır: Kötü niyet, sürekli olarak kötü davranma, zorbanın güç olarak üstün olması, hassas ve izole edilmiş bir kurban ve hırpalayıcı sonuçlar. Zorbalık, nispeten küçük bir problem olarak görülmesine rağmen, çok ciddi yaralanmalara neden olabilecek davranış türleridir.

Akran zorbalığı ise; çocuk ve ergenle aynı yaş grubunda olan kişi veya kişilerin birbirlerine veya tek bir kişiye karşı fiziksel, sözel ve davranışsal olarak örseleyici, zarar verici davranışlarda bulunmasıdır. Çocukların bu durumu anlaması ve yaşadığı zorbalığı anlatması uzun sürebilir. Kendisine inanılmayacağından, dalga geçileceğinden ve zorbaca davranışların artacağından dolayı maruz kaldığı bu örseleyici davranışları yakınlarına, öğretmenlerine anlatmakta zorlanabilir. Zorbalık sadece fiziksel saldırganlıkla sınırlı değildir; söz, hareket ve sosyal dışlama yoluyla insanların duygularını zedeleyerek, başkalarına olan güvenleri kadar özgüvenlerini de tahrip eden bir durumdur.

HANGİ DAVRANIŞLAR AKRAN ZORBALIĞINI GÖSTERİR?

Sözel Şiddet: En sık karşılaşılan zorbaca davranışlardan biri çocukların birbirleriyle alay etmesi ve dalga geçmesidir. Çocuğun kılık kıyafeti, saçı, ten rengi, bedeninde olan bir engeli, kullanmak zorunda olduğu materyali (gözlük, tel gibi) çocuğun ekonomik durumu, boyu, kilosu alay veya dalga konusu olmaktadır.

Fiziksel Şiddet: İtme, vurma, saçını çekme, tükürmek, başkasına vurdurtma gibi davranışlar fiziksel şiddet içine girmektedir. Çocuk veya ergenin kendisine olmasa da eşyasına karşıda bir şiddet uygulanmaktadır.

Cinsel Şiddet: Cinsel içerikli sözcükleri sık tekrarlamak, cinsel anlamda dokunmaya çalışmak cinsel şiddet davranışlarına girmektedir.

Sosyal Şiddet: Akran oyun gruplarına almamak, sınıf içerisinde oluşan arkadaş gruplarına dâhil etmemek, onunla konuşan kişilerin konuşmasını engellemeye çalışmak sosyal şiddet içerisine girmektedir.

Birçok okulda yukarıda ki davranışların bazıları çocuklar tarafından birbirine zaman zaman yapılmaktadır. Hemen hemen birçok öğrenci zaman zaman yukarıdaki birkaç davranışı hem yaşamış hem de yaşatmıştır. Okulda veya yaşadığınız yerde her çocuk birbirine aynı şekilde davranacak veya bu davranışların hepsini yapacak diye bir durum bulunmamakla birlikte bazı çocuklar akran zorbalığı konusunda daha riskli gruplarda yer alabilir. Akran zorbalığından bahsedebilmek için aynı davranışları devamlı yapması önemlidir.

AKRAN ZORBALIĞININ NEDENLERİ

• Çocuklardaki mizaç ve cinsiyet gibi bireysel farklılıklar zorbalığın nedenleri arasında gösterilebilir. Yüksek bir enerji ve sinirli bir yapı gibi özelliklere sahip çocuklar, daha sakin kişilik özelliklerine sahip olan çocuklara göre zorbalık açısından yüksek risk grubunda değerlendirilmektedir.
• Zorbalık uygulayan çocuklar genellikle, sert cezaların ve yetersiz sevginin egemen olduğu evlerden gelmektedir. Böyle bir aile yapısı içinde zorbalar, anti-sosyal eğilimlere sahip olmakta ve evlerindeki saldırgan davranış kalıplarını okula taşımaktadırlar.
• Çocukta ve ergende saldırgan davranışların görülmesinde taklit önemli bir süreç olmaktadır. Öfke ve saldırganlık düzeyini kontrol edemeyen ve sağlıksız yollarla aktarma davranışı gösteren anne babanın çocukları da başkalarını katı biçimde eleştirme, bağırma ve sözel saldırganlık gibi davranışlarını kolayca gösterebilmektedir.
• Televizyon programları yoluyla sürekli şiddete maruz kalan çocukların iki biçimde olumsuz etkilendikleri görülmüştür: Birincisi, çocukların sürekli olarak gördükleri şiddet ve zorbalık içeren davranışları bir süre sonra kabul edilebilir normal davranışlar olarak algılamaya başlamaları sonucunda, kendilerine uygulandığında herhangi bir tepki vermemeleridir. İkincisi ise, kendilerinin aynı davranışları uygulamasının da normal olarak algılanması beklentisidir.

AKRAN ZORBALIĞI KONUSUNDA AİLELERE TAVSİYELER

• Çocuğunuzla her gün konuşun ve onu dinleyin. Okul günleri hakkında sorular sorun. Okula gidiş gelişlerinde, öğle yemeklerinde ve teneffüslerde yaşadıkları deneyimler dâhil. Akranları hakkında sorular sorun. Herhangi bir şekilde zorbalığa dâhil olmadan önce bu konular hakkında aileleriyle konuşma konusunda kendini rahat hisseden çocuklar, sonrasında da ailelerini bu konulara daha kolay dâhil ediyorlar.
• Okulda ve hatta teneffüste bazen zaman geçirin. Okullar, teneffüs gibi serbest zamanlarda bütün öğrencilere bireyselleştirilmiş ilgi sağlama konusunda yeterli kaynaklara sahip olmayabilir. Çocukların en iyi arkadaşları dışındaki akranlarıyla da etkileşime geçmelerini teşvik etmek için çeşitli oyunlar ve aktiviteler düzenlemek konusunda gönüllü olabilirsiniz.
• İyi bir örnek olun. Yemek yediğiniz yerdeki bir garsona ya da bindiğiniz taksinin şoförüne kızdığınızda, etkili iletişim tekniklerini çocuklarınıza modelleyin. Ne zaman başka bir insanla küfürlü ya da onu taciz eden tarzda konuşursanız, çocuğunuza zorbalığın normal bir şey olduğunu öğretirsiniz.
• Sağlıklı “zorbalık karşıtı” alışkanlıklar kazandırın. Mümkün olduğunca erken başlayarak çocuklarınıza hem yapılmaması gerekenler (itmek, alay etmek ve başkalarına kötü davranmak), hem de yapılması gerekenler (kibar olmak, empati kurmak ve sıra beklemek) hakkında rehberlik edin. Ayrıca birisi ona ya da bir başkasına kötü davrandığında, ne yapması gerektiği konusunda rehberlik edin (bir yetişkin bul, zorbalık yapana durmasını söyle, uzaklaş ve zorbalık yapanı görmemezlikten gel).
• Çocuğunuzun zorbalığı anladığından emin olun. Açık açık ona zorbalığın ne olduğunu anlatın. Zorbalığın, zorbalığa maruz kalmanın ya da yanında durup başka çocukların zorbalık görmesini izlemenin normal bir şey olmadığını ya da hoş görülemeyeceğini açıklayın.
• Çocuğunuz okulda veya çevresinde maruz kaldığı akran zorbalığını ailesine anlatmaya başladığı anda çocuğunuzun anlatmış olduğu cümleleri bölmeden ve yargılamadan öncelikle olayı anlayabilmek için sadece dinleyin. Bu zorbalık karşısında çocuğunuzun nasıl davrandığını, neler hissettiğini anlamaya çalışın.
• Aileler çocuklarını yetiştirirken çocuğun hem kendi yaş gurubundan hem diğer yaş gruplarından çocuklarına karşı kendilerini korumalarını, kendi düşüncelerini ve haklarını söyleyebilmenin önemli olduğunu öğretmeleri önemlidir. Aynı zamanda akran zorbalığı davranışlarını yapan çocuklar içinde yetişme süresince öfkeyle baş etmek, arkadaş ilişkileri, sınırlarımızı bilmek gibi konularda çalışmalar yapılabilir.