Fri. Feb 7th, 2025

Blog Rehberlik

Gelecek Yolunda Rehberlik

Çocukluk Çağı Uyum ve Davranış Problemleri

Gelecek Yolunda Rehberlik

Çocuklarda uyum ve davranış problemlerinin diğer psikopatolojik bozukluklar, gelişimsel ve nörolojik bozukluklardan en önemli farkı bu sorunların genellikle gelişim sürecinde yaşanan psikososyal stres faktörleri ile açıklanabilmesidir. Çocuklar bu stres faktörleri ile başa çıkamadığı için uyum ve davranış sorunları ortaya çıkmaktadır.

Davranış bozukluğu; bireyi, aileyi olumsuz yönde etkileyen, diğer insanların temel haklarına riayet edilmediği, işlevsiz, zarar verici davranışlardan oluşan bir uyum sorunudur. Davranış bozuklukları, çocuğun iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu davranışların bozukluk olarak adlandırılabilmesi için hırçınlık, sinirlilik, inatçılık gibi davranışlar sergilemeleri gerekmektedir. Bu davranışların yanında yalan söyleme, çalma, küfür etme gibi eylemler de bulunmaktadır. Davranış bozukluğuna altını ıslatma, yeme bozukluğu, uyku bozukluğu, konuşmada bozukluk, tırnak yeme, saç koparma gibi davranışlar da eklenebilmektedir.

Çocuklarda Görülen Davranışların Davranış Bozukluğu Sayılabilmesi İçin Gerekli Olan Ölçütler

  1. Yaşa uygunluk: Her gelişim döneminin kendine özgü davranışları vardır. Bu nedenle çocuğun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini iyi bilmek ve gözlemlemek gerekmektedir.
  2. Yoğunluk: Bir davranışın bozukluk olarak kabul edilmesindeki bir diğer ölçüt yoğunluktur Ör; 5 yaşındaki bir çocuğun idrarını ve dışkısını gelişimsel açıdan tutabiliyor olması gerekmektedir. Eğer bu yaştaki bir çocuğun fizyolojik bir rahatsızlığı yok ise ve buna rağmen dışkı ve altına kaçırma davranışı gözlemleniyorsa bu durum davranış bozukluğu kategorisine girmektedir.
  3. Süreklilik: Çocuğun belirli bir davranış türünü ısrarlı bir biçimde ve uzun zaman devam ettirmesidir.
  4. Cinsel rol beklentileri: Erkeklerde kızlara oranla daha saldırgan olmaları beklenirken, davranışları ile erkeklere benzer saldırgan davranan kızların davranışları normalden sapan davranış kategorisine girmektedir.

Davranış Bozukluğunun Nedenleri 

Çocuklarda görülen davranış bozukluklarının nedenleri arasında dikkat çekme arzusu, daha çabuk büyüme arzusu, savunma, kendinden büyükleri şaşırtma isteği, arkadaşlarınca beğenilmek, onaylanmak, insanlardan intikam almak, fizyolojik sorunlar, kalıtımsal nedenler, temel ihtiyaçların giderilmemesi gibi faktörler vardır.

Davranış Bozukluğunun Belirtileri

  • Karşı tarafa gözdağı vermek, korkutmak ya da karşıdakine üstünlük sağlamaya çalışmak,
  • Kavga etmeye eğilimli olmak ve kavgaları ilk başlatan kişi olmak,
  • Hayvanlara ve insanlara fiziksel zarar vermek,
  • İnsanlara saldırarak onları soyma, hırsızlık yapma, silahlı soyguna teşebbüs etmek,
  • Yangın çıkarmak,
  • Cinsel yönden insanları zorlamak ve taciz etmek,
  • Başkalarının eşyalarına zarar vererek eşyaları kırmak, dökmek,
  • Başka insanların eşyalarını zorla almak,
  • İnsanların değerli eşyalarına göz dikmek, çalmaya yeltenmek,
  • Mağazalardan fark ettirmeden eşya çalmak,
  • Kendi çıkarı için yalan söylemek, sorumluluktan kaçmak,
  • 13 yaş öncesi ailenin koyduğu kuralları çiğnemek, geceyi dışarda geçirmek, okuldan kaçmak, ciddi kural ihlalleri yapmak,

Bir çocukta davranış bozukluğu tanısının konması için yukarıdaki belirtilerden en az üç tanesini göstermesi gerekmektedir. Bu belirtilerin üç tanesinin olmasının yanında son 6 ay ve 1 yıl içinde bu belirtileri gösteriyor olması gerekmektedir.

Çocuklarda Uyum ve Davranış Problemlerinin Sınıflandırılması

  1. Davranış bozuklukları: Bu çocukların çevreleri ile sürekli çatışma halinde olup ilişkileri gergindir. Hırçınlık, sinirlilik, kavgacılık, okuldan kaçma, yalan söyleme, çalma, kurallara uymama gibi belirtiler bu başlık altında toplanır.
  2. Duygusal bozukluklar: Sosyal ilişkiler açısından zayıf, çekingen ve güvensiz çocuklardır. Korkular, kaygı problemleri, uyku sorunları, kekemelik, tik bozuklukları gibi sorunlar bu kısımda yer almaktadır.
  3. Alışkanlık bozuklukları: Aile ile yetersiz iletişim, kardeş sorunları gibi etkenlerle kendini gösteren ilgi çekmeye yönelik yapılan davranışlardır. Parmak emme, dışkı kaçırma, tırnak yeme, pika sendromu gibi durumlar bu kategoride yer almaktadır.
  4. Ağır ruhsal bozukluklar: Psikoz gibi çocuğun yaşamındaki hemen hemen her alandaki uyum ve işlevselliğinin bozulmasına sebep olan ruhsal sorunlardır.

Çocukluk Çağı Uyum ve Davranış Problemleri Nelerdir?

  • Ayrılık Anksiyetesi
  • Konuşma Bozuklukları (Kekemelik, Seçici Konuşma Bozukluğu –Mutizm-)
  • Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
  • Çalma
  • Yalan Söyleme
  • Enürezis (İdrar Kaçırma)
  • Enkoprezis (Kaka Kaçırma)
  • Tik Bozuklukları
  • Tourette Sendromu (TS)
  • Tırnak Yeme
  • Parmak Emme
  • Pika Sendromu (Yabancı Madde Yeme Alışkanlığı)
  • Saldırganlık
  • Öfke Nöbetleri
  • Utangaçlık- Çekingenlik
  • Korkular
  • Kardeş Kıskançlığı
  • Saç Koparma (Trikotillomani)
  • Çocukluk Çağı Mastürbasyonu
  • Beslenme ve Yeme Sorunları
  • Uyku Bozuklukları
  • Gelişimsel Bozukluklar

Davranış Bozukluğunun Tedavisi

Davranış bozukluğunun tedavi edilebilmesi için yapılacak ilk iş altta yatan nedenlerin doğru şekilde analiz edilmesi gerektiğidir. Bu nedenle davranış bozukluğunun sadece tek bir tedavisi yoktur. Bu noktada, ebeveynlerin tutum ve davranışları da oldukça önemlidir. Eğer çocuk, ebeveynleri tarafından yeteri kadar sevgi, şefkat ve ilgi görmüyorsa ve ev ortamı huzurlu değilse davranış bozukluğu artacaktır. Dolayısıyla, çocuğun büyüdüğü ortamı ve ebeveynleri ile ilişkisini değerlendirerek uygun terapi yöntemine karar vermek en doğrusu olacaktır. Şiddet eğilimi, içe kapanıklık, hırçınlık, kurallara uymama gibi davranışlar her çocukta görülse de ortaya çıkma nedeni farklıdır. Bu nedenle davranış bozukluğu tedavisinde seans sayısı ve süresi de değişkenlik gösterecektir.

Davranış Bozukluğu Olan Çocuklara Anne ve Babalar Nasıl Davranmalıdır?

  • Ebeveynler çocuklarında davranış bozukluğu olduğunun farkına varıp kabul ederek çocuklarına daha anlayışlı yaklaşmakla işe başlamalıdırlar.
  • Aynı zamanda çocuğa verilecek ödülü geri almak, alternatif sunmak ya da sözle uyarıda bulunarak tartışmaya girmekten kaçınmalıdırlar.
  • Çocuğa bağırma eylemi göstermek, susturmaya çalışmak ya da vurmak gibi baskıcı tutumlar ebeveyn-çocuk arasındaki saygı bağını zedelemektedir. Bu sürecin en önemli ayağı karşılıklı saygıyı kaybetmemektir.
  • Davranış bozukluğuna karşı olumlu taraflarını bularak bu şekilde çocuk yüreklendirilmeli aynı zamanda olumsuz davranışları da azaltılarak çocuğun kendine güvenmesi sağlanmalıdır.
  • Sevgi eksikliği hisseden bu davranıştaki çocuklara koşulsuz sevgi verilmeli, ne olursa olsun ceza ya da şiddet uygulanmamalıdır.
  • Çocuğun yaşına uygun sorumluluklarla bir işi başarma duygusu kuvvetlendirilmeli, anne ve baba bu durumda en olumlu rol modelliği yapmalıdır.