Covid-19 Salgınının Psikolojik Sonuçları Ve Etkili Başa Çıkma Yöntemleri

Aralık 2019’da Çin’de, 10 Mart’ta ise ülkemizde tespit edilen Covid-19 ölümcül bir hastalık olmakla birlikte bu süreçte bizleri psikolojik olarak epey etkilemiştir. Salgın sürecinde alınan önlemler( sokağa çıkma yasağı,sosyal mesafe vb.), hastalık bulaşma kaygısı, yakın çevremizin hasta olması, yakınımızı kaybetmemiz ya da bizim bu hastalığa yakalanmamız bizi derinden etkilemiştir.

Özellikle tedavi süreci, etkili aşı ve virüsün bulaşma yolları ile ilgili tartışmaların net bir sonuca bağlanmaması nedeniyle de bu salgının insanlarda korku, çaresizlik ve kaygıya neden olduğu ve bu duygularında insanların davranışlarını olumsuz yönde etkilediği belirtilmiştir. COVID-19 Salgını sonrası akut stres tepkisi olarak tanımlanan birtakım psikolojik belirtilerin görülmesi ‘olağanüstü duruma gösterilen olağan tepkiler’ olarak değerlendirilmektedir. Herkeste benzer şekilde ve şiddette yaşanmayan, kişinin içinde bulunduğu duruma göre değişen duygusal, bilişsel, davranışsal, fiziksel ve sosyal tepkiler olarak sınıflandırılmaktadır.

Duygusal tepkiler

Şok, öfke, çaresizlik, boşlukta hissetme, hissizlik, donukluk, virüs bulaşacağı endişesi ve buna bağlı aşırı korku hali, aşırı evham, suçluluk ve utanç duyguları, asabiyet ve tahammülsüzlük, ümitsizlik, karamsarlık, geleceğinin olmayacağı duygusu, gerçeklik hissini kaybetme, değersizlik duygusu

Bilişsel Tepkiler

İstenmeyen ve önlenemeyen düşünceler (ör., kendisine veya sevdiklerine virüs bulaşacağı, hasta olacağı veya öleceği düşüncesi gibi), dikkati toplamada güçlük, konsantrasyon bozukluğu, karar verme konusunda zorlanma, bellekle ilgili sorunlar ve/ya unutkanlık, yanlış inançların geliştirilmesi (örn., ‘Hepsi benim suçumdu’ gibi), düşüncelerde karışıklık/düzensizlik, yaşadıklarını çarpıtma/değiştirme, kendine saygı duymama,

Davranışsal tepkiler

COVID-19 Salgını’nı hatırlatan uyaranlardan kaçma/kaçınma, yerinde duramama, huzursuzluk, tahammülsüzlük, ani irkilmeler, gereğinden fazla önlem davranışı sergilemek, gündelik sorumlulukları yerine getirmede zorluk.

Fiziksel tepkiler

Yorgunluk/bitkinlik, enerjisiz hissetme, ilgi düzeyinde azalma, uyku düzeninde bozulma, tedirginlik, yaygın ağrılar, baş ağrısı, cinsel istekte azalma, iştahsızlık, bazen de aşırı yeme isteği bağışıklık sisteminde bozulmalar, mide ve bağırsaklarda sorunlar, gerginlik, çarpıntı, bulantı, baş dönmesi ve göğüs ağrıları.

Sosyal  tepkiler

Yabancılaşma, sosyal geri çekilme, aile üyeleriyle çatışma, evlilik ilişkisinde yeni sorunların olması veya kronik sorunların daha da büyümesi, iş yaşamında kişiler arası ilişkilerde çatışmalar, güvensizlik, şüphecilik, yargılayıcı ve suçlayıcı olma.

COVID-19 Salgını Sonrasında Oluşulabilecek  Belirtiler Nelerdir?

• Konuşmada kontrolü kaybetme,
• Psikotik belirtiler (halüsinasyon vb.),
• Dış dünyayı, çevresini olduğundan farklı ve kendisine yabancıymış gibi algılama, boşlukta hissetme, bulunduğu ortama yabancılaşma,

• Sanki bedeninin dışındaymış gibi hissetme, kendine ve bedenine yabancılaşma,
• Duyguların küntleşmesi, olumlu ya da olumsuz duygusunu yaşayamama,
• Ciddi düzeyde içe kapanma,
• Aşırı ağlama,
• Sık görülen kabusların varlığı,
• Aşırı öfke patlamaları,
• Önceki yaş dönemlerine ait davranış sergileme, (ör., büyük çocukların parmak emmeye başlaması gibi),

• Bellekte ağır kayıplar, kısmi veya tam amnezi,
• Günlük sorumlulukları yerine getirememe,
• Kendi kişisel gereksinimlerini karşılayamama,
• Yardım isteyememe,
• Basit kararları verememe,
• Kendini veya başkalarını öldüreceğine ilişkin sözler söyleme,
• Tek bir düşünceye takılıp kalma,
• Bazı törensel hareketleri sürekli tekrarlama,
• Madde kötüye kullanımı,
• Tıp içi ilaç kötüye kullanımı (hekim tarafından reçete edilmemiş ya da başkasına reçete edilmiş ilacı denetimsiz olarak kullanma).

COVID-19 Sürecinde Ruh Sağlığını Koruma ve Stres Yönetimi için Öneriler Nelerdir?

• Bu süreçte olağan yaşama kıyasla daha fazla endişe duymak oldukça doğaldır.
• COVID-19 Salgını sürecinde kaygının tamamen yok edilmesi gerçekçi bir beklenti olmayacaktır, bunu aklınızdan uzaklaştırınız.
• Sağlık otoriteleri/yetkilileri tarafından önerilen önlemleri eksiksiz uygulayınız.
• Uyku düzeninin bozulmaması amacıyla her gün aynı saatte uyumaya ve uyanmaya özen gösteriniz.
• Geceleri uyumadan önce televizyon izleme süresini kısıtlayınız.
• Düzenli ve sağlıklı besleniniz.
• COVID-19 ile ilgili haberleri ve gelişmeleri güvenilir kaynaklardan takip etmek bu süreçte oldukça önemlidir.
• Bu süreçte güvenilir olmayan bilgi kaynağından uzak durunuz; güvenilir bilgi edinmek için konunun uzmanlarına ve bilimsel kaynaklara başvurunuz.
• Sosyal desteğin güçlü olmasının, kişinin duygu ve düşüncelerini paylaşabileceği kişilerin bulunması stresle baş etmeyi kolaylaştırmaktadır.Uzun süredir konuşmadığınız dostlarınızı, akrabalarınızı, eski komşularınızı arayınız. Bu tür temaslar hem size hem de onlara iyi gelecektir.
• Bu süreçte yaşadığınız duyguları konuşabileceğiniz bir sırdaşınız olmalı, yoksa profesyonel destek alınız.
• Alkol ve sigaradan uzak durunuz.
• Mutlaka fiziksel ve nefes egzersizleri yapınız.
• İnternet yoluyla ulaşılabilecek bazı platformlarda online kurslara katılabilirsiniz.

Kaynak:

https://corona.hacettepe.edu.tr/wp-content/uploads/2020/06/Covid-19_psikolojik_sonuclari_basa_cikma_yontemleri.pdf