Motivasyonel Görüşmeyle Sınav Kaygınızı Yenin!

Gelecek Yolunda Rehberlik
Sınav kaygısı; öğrenilen bilginin sınav esnasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve buna bağlı olarak başarının düşmesine yol açan kaygı durumu olarak tanımlanmaktadır. Öğrenciler için sınava girmek stres dolu ve kaygı yaratan bir yaşantıdır. Özellikle lise ve üniversite sınavlarına girmek ve bu sınavlara hazırlanmak gibi önemli yaşam olaylarında kaygı üst seviyededir. Sınavlara yönelik kaygı hissetmek, çalışma motivasyonunun sağlanmasında faydalı olabilmektedir.
Ancak sınav kaygısının aşırı olması, sınav performansı üzerinde doğrudan etkilidir. Normal şartlar altında tüm sorulara cevap verebilecek bir öğrenci sınav kaygısı nedeniyle başarısız olabilmektedir. Çocuk ve gençlerin mental sağlığı açısından tehdit oluşturan sınav kaygısı, çocuğun bedensel sağlığını etkileyerek, panik atak krizlerine neden olabilecek boyutlara kadar gelebilmektedir.
Bir öğrenci sınav sırasında bir boşluk hissi yaşıyor, tüm bildiklerini unuttuğunu hissediyor ve kendisinde bazı fiziksel değişimleri fark ediyorsa; sınavdan sonra, serbest bir ortamda ve rahatlamış olduğunda sınav sorularını rahatlıkla cevaplayabiliyorsa ve gerçek performansına bu sebeple ulaşamadığına inanıyorsa sınav kaygısına sahip olduğu ifade edilebilir.
Sınav Kaygısının Belirtileri
- Zihinsel belirtiler
- Olumsuz inanç ve düşünceler
- Aşırı uyanıklık hali
- Kendini aşırı gözleme hali
- Unutkanlık
- Konsantrasyon bozuklukları
- Sınav sorularını anlamada ve düşünceleri organize etmede güçlük
- Motivasyon problemleri
- Fizyolojik belirtiler
- Kalp atış hızında hızlanma
- Nefes alışverişinde hızlanma
- Kasların gerilmesi
- Ağız kuruluğu
- Terleme, üşüme, titreme
- Ateşin yükselmesi
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Yüz kızarması
- Göğüste sıkışma
- Mide bulantısı ve kusma
- Bağırsak hareketlerinde değişiklik
- Yorgunluk ve halsizlik
- Uyku problemleri
- İştahın azalması
- Duygusal belirtiler
- Gerginlik
- Sinirlilik
- Karamsarlık
- Korku
- Endişe
- Panik ve telaş
- Kontrolü yitirme hissi
- Güvensizlik
- Çaresizlik
- Heyecan
- Huzursuzluk
- Hayal kırıklığı
- Mutsuzluk
- Yetersizlik ve değersizlik hissi
- Davranışsal belirtiler
- Ders çalışmayı bırakma
- Sınavı yarıda bırakma
- Ders çalışmayı erteleme
- Sınava girmeme
- Ortamdan uzaklaşmak isteme
- Yeme alışkanlıklarında değişme
- Çalışmaya isteksizlik
- Davranış problemlerinin ortaya çıkması (tırnak yeme, hiç uyuyamama…)
Sınav Kaygısının Nedenleri
- Zaman yönetimi konusunda problemlerin olması
- Fizyolojik ihtiyaçları karşılamada yetersizlik
- Olumsuz, mantık dışı düşüncelere sahip olma
- Olumsuz beklentiler ve beklenti düzeyi
- Çevresel beklentiler
- Sınavları aşırı gözde büyütme
- Sınavın içeriği yerine sınavın kendisine odaklanma
- Mükemmeliyetçi, rekabetçi gibi kişilik tiplerine sahip olma
- İşlevsiz çalışma alışkanlıkları
- Kaçınma davranışları sergileme
Sınav kaygısı çocukların ve gençlerin en sık yaşadığı sorunlardan biridir. Peki, yaşanılan bu soruna ne çözüm olabilir? İşte burada bu soruya uygun cevap olarak “Motivasyonel Görüşme (MG)” verilebilir. Çünkü sınav kaygısı yaşayan kişilerde sıklıkla görülen bir problem de motivasyon eksikliğidir. Tabii ki, sınav kaygısının tüm sebebi motivasyon eksikliğinden kaynaklanmamaktadır. Fakat Motivasyonel Görüşme, kişilerin sınavlara yönelik kaygılarını çözümlemede bir destek, bir çare, bir dayanak olabilmektedir.
O zaman sözü edilen bu Motivasyonel Görüşme (MG) nedir ve sınav kaygısı sorununu nasıl çözümlemektedir? İnceleyelim…
Motivasyonel Görüşme
Motivasyonel görüşme, davranış değişikliğini amaçlayan, danışan merkezli, direktif bir yaklaşımdır. Danışanın değişim konusundaki ambivalansını fark etmesine ve bunu çözümlemesine yardımcı olmaktadır. Yaklaşık olarak 30 dakikalık görüşmelerden oluşmaktadır.
Motivasyonel görüşme, kişilerle terapötik ittifak kurmada, sorun yaşanan alanla ilgili içsel ve dışsal kaynaklarla ilgili değerlendirme yapılmasında oldukça önemlidir. Görüşmelerde danışanın düşünce ve duyguları belirlenmektedir ve değişim için kişinin içsel motivasyonu arttırılmaktadır. Burada önemli bir husus danışman, danışanı değişim için zorlamaya çalışmamaktadır. Değişime yardımcı olacak bir ortam oluşturmaya çalışarak danışana değişim fark ettirilmektedir. Sınav kaygısı yaşayan bir birey danışmaya geldiğinde danışmanın yaklaşımı, bireyin yani danışanın sınav kaygısı yönündeki duygu ve düşüncelerini değiştirme konusunda “İstersen sana yardımcı olabilirim.” şeklindedir. Motivasyonel görüşme diğer müdahale yöntemleriyle bütünleştirildiğinde daha etkili hale gelmektedir.
Motivasyonel Görüşmenin 4 Temel İlkesi
- Empati göstermek: Bireyi eleştirmeden, yargılamadan onun duygularını ve düşüncelerini anlamaya çalışmaktadır. Yansıtıcı tekniklerle açığa çıkmaktadır.
Sınav kaygısı yaşayan bir danışan danışmaya geldiğinde danışman bireyin yaşadığı kaygıyla ilişkili duygularını ve düşüncelerini bireyi yargılamadan birey açısından onu anlamaya çalışarak görüşmelerde empatiyi bireye yansıtarak göstermeye çalışmaktadır. Bu sayede danışan anlaşıldığını hissetmekte ve bu durum danışanın rahatlaması konusunda yardımcı olmaktadır.
- Çelişki geliştirmek: Danışanın değerleri ve amaçlarıyla şu anki davranışları arasındaki çelişkileri fark etmesi sağlanmaktadır. Görüşmelerde bireylere kendilerini gelecekte nasıl görmek istedikleri sorularak çelişki geliştirmek kullanılmaktadır.
Sınav kaygısı yaşayan bireylere sahip oldukları kendi değerleri ve inançları ile bulunduğu andaki davranışları arasındaki farklılıkları yani çelişkileri görmesi sağlanarak ya da örneğin, üniversite sınavına hazırlanan bir bireye yaşadığı sınav kaygısına sebep olan duygu ve düşüncelerle yaptığı davranışları ile gelecekte kendilerini nasıl görmek istedikleri yönündeki zıtlıkları görmesi sağlanarak çelişki geliştirme kullanılabilmektedir.
- Direnci çözmek: Görüşmelerde danışmanın direnci kendisinin çözümlemesi yerine kişiye direncin nedenlerini fark ettirmek daha işlevsel bir davranıştır. Değişimin gerekliliğini tartışmak doğru bir tutum değildir; değişimin avantajları, değişme niyetini ve değişimle ilgili olumlu bakış açısı ortaya çıkarılmalıdır ki danışanda değişim için istek uyansın.
Sınav kaygısı yaşayan bir bireyde sahip olduğu olumsuz duygu ve düşünceler direncin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu olası bir durumdur. Ancak aşılamaz bir engel değildir ve danışanın değişime karşı olduğunu da göstermemektedir. Sadece korktuğundan ya da isteksizlik yaşadığından direnç gösterebilir.
- Öz yeterliliği desteklemek: Motivasyonel görüşmede asıl ulaşılmak istenen danışanın değişim yönünde kendine olan inancının artmasıdır. Öz yeterlilik de bireyin bir görevi yerine getirme konusundaki kendine olan inancını ifade etmektedir.
Sınav kaygısı yaşayan bir bireyde öz güven ve öz yeterlilik gibi kavramlar eksiktir. Zaten kaygının ortaya çıkması bu kavramların yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Böylesi bir sorun yaşayan bireyde Motivasyonel görüşmeyle bireyin öz yeterliliği geliştirilerek kişinin kendini yeterli görmesi ve kendine güven duygusunun artması yaşadığı sınav kaygısının azalmasına, kontrol edilebilir hale gelmesine ve hatta ortadan kaybolmasına yol açabilmektedir.
Motivasyonel Görüşme Sürecinde Kullanılan Yöntemler
- Açık uçlu sorular
Sınav kaygısı yaşayan bireye kaygısının belirtileri, sebepleri, etkileri, nedenleri gibi durumları açığa çıkarmak için bireyin hayır ya da evet cevabını veremeyeceği sorular yönelterek danışan hakkında kapsamlı bilgi elde edilmeye çalışılır.
- Onaylamak
Danışanda sınav kaygısına yönelik değişim için güven sağlamaya çalışılarak bireyin güçlü yönlerini takdir eden cümleler kurulmaya çalışılır.
- Özetleme
Görüşmelerde danışanın sınav kaygısıyla ilgili söyledikleri, oturumun tümü ya da bir kısmı özetlenerek bilgi toplamaya çalışılır ve görüşme esnasında konuşulanlar özetlenerek danışana yansıtılmaya çalışılır. Böylelikle danışanların deneyimlerinin organize edilmesi sağlanmış olur.
- Yansıtmalı dinleme
Motivasyonel görüşmenin büyük bir kısmını yansıtmalı dinleme oluşturmaktadır. Sınav kaygısı yaşayan bireyin söylediklerinden danışmanın ne anlaşıldığını ona geri ifade etmektir. Bu yöntemin kullanım amacı danışanın yani sınav kaygısı yaşayan kişinin değişim hakkında konuşmasını ve düşünmesini devam ettirmektir. Yansıtmalı dinleme görüşmelerde empatiyi de açığa çıkarır.
- Değişim konuşması
Sınav kaygısı yaşayan bireyin değişim yönünde bir konuşma yapması ve yaptığı konuşmayı kendisinin de duyacak şekilde okuması amaçlanır. Bu sayede;
- Şu anki durumun dezavantajlarının farkına varma,
- Değişimin avantajlarının farkına varma,
- Değişime karşı iyimserlik geliştirme,
- Değişim niyetini ifade etme amaçlanır.