Öfke Nedir ve Nasıl Yönetilir?

Gelecek Yolunda Rehberlik
Öfke Nedir?
Öfke, kişinin zevk alma duygusunu engelleyen yaşantılar sonucunda bir durum, olay ya da kişiye karşı geliştirdiği bir duygudur. Öfke gibi duygular kişinin hayatta kalması için gerekli olduğu gibi zaman zaman zarar verici özelliğe de sahip olabilmektedir. Fakat öfke duygusu kontrol edilebilir olduğu sürece zararlı bir duygu değildir.
Öfke, kendimizi ve sevdiklerimizi korumak gibi bir amaca hizmet eder. Öfkeyle ilgili yaşanan sorunlar öfkeliyken meydana gelen davranışlarla ilişkilidir. Öfke hafif bir gerilimden yıkıcı bir patlamaya giden geniş bir aralıkta olabilmektedir. Öfkeyi kontrol etmenin amacı, insanın bu duygusunun saldırgan davranışlara dönüştürmeden, kendisine ve çevresine zarar vermeden, doğru olarak ifade etme becerisini kazanabilmesidir.
Öfke, saldırgan davranışlara dönüşüp travmatik olmadan engellenmelidir. Öfke kontrolünün olmaması, hukuki ve sosyal ilişkilerde ciddi kayıplara yol açabilmektedir. Olabilecek tüm bu olumsuzlukları önlemek amacıyla öfke yönetimini doğru yapabilmek önem kazanmaktadır.
Öfke Ne İşe Yarar?
- Öfke, son derece normal ve yaşamın sürdürülmesi için gerekli bir duygudur.
- Öfke, duygusal bir tepkidir.
- Öfke, uyarıcı bir işarettir.
- Öfke, kişiyi tehditlere karşı uyarır ve kendisini korumasına olanak sağlar.
- Öfke, kişi için bir motivasyon kaynağıdır.
- Öfke kontrol edilebildiği sürece sağlıklıdır ve işe yarar.
- Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için inkâr edilmemesi, bastırılmaması ve öncelikle kabul edilmesi, tanınması ve kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekir.
Öfkenin Nedenleri
- Stres, korku, hayal kırıklığı, çaresizlik gibi duygular
- Kişinin kendini güçsüz ve yetersiz hissetmesi
- Stresli yaşantılar
- Ruhsal açıdan yaşanılan zorluklar
- Engellenme durumu
- Kişinin istediğine ulaşamama durumu
- Beklentilerin karşılanmaması
- Yalnızlık, itilmişlik, birtakım haksızlıklara veya saygısızlıklara maruz kalma
- Doğru anlaşılamadığını
- Bazı ruhsal hastalıklar
Öfkenin Belirtileri
-
Doğrudan belirtiler
- Tokat atma, tekme atma, vurma gibi fiziksel yıkıcı temaslar
- Yüksek sesle konuşma, bağırma
- Küfür etme, tehdit etme
- Aşırı eleştirel olma
- Sürekli hata arama
- Tartışmacı ve saldırgan bir tutum içinde olma
- Suçlama
- Alay etme
- Dedikodu yapma
- Şüphecilik
- Önyargılı yaklaşma
- Öfke nöbetleri
-
Dolaylı belirtiler
- Kendini izole etme
- Başkalarıyla işbirliğini reddetme
- Sessizlik
- Unutkanlık
- Depresyon
- Suçluluk duygusu
- Çekingen davranma
- Ağlama
- Şiddet ve suça yönelik düşünceler
- Yoğun stres
- Mutsuzluk ve gerginlik
- Gücenmişlik, küskünlük
- Hayal kırıklığına uğramış hissetme
Öfke Çeşitleri Nelerdir?
-
Maskelenmiş öfke çeşitleri:
Pasif-agresif öfke: Bu öfke çeşidinde kişi pasif agresif şekilde dolaylı olarak insanlara kırıcı davranarak öfkesini ifade eder. Sonuçları itibariyle bu tip dolaylı şekilde insanları öfkeleri yüzünden kıran insanlar, anlaşılmamaya ve yalnızlığa mahkûmdur.
Kendine yöneltilen öfke: Bu tip öfkede, insanlar önce hayatlarından yanlış giden şeylerden dolayı kendilerini adil olmayan biçimde suçlamaya, kendilerini değersiz bulmaya, kendilerine karşı atakta bulunmaya ve en son olarak da kendilerine zarar verme ve yok etmeye yönelik eylemlere girişirler.
-
Patlayıcı öfke çeşitleri:
Ani öfke: Bu tip öfke çeşidinde kişi kontrolden çıkmışçasına davranışlar sergiler. Hayatın zorluklarına ve hayatlarının her zaman istedikleri gibi gitmemesine tahammül ve sabır seviyeleri az insanlarda ortaya çıkan bir öfke biçimidir. Bu tür insanların genel olarak hayattaki stres seviyeleri de yüksektir. Çevresindeki insanları ani bir biçimde kırdıklarından dolayı yakınları bu kişilerin yanlarında rahat ve güvende hissedemezler.
Utanca dayalı öfke: Kişi yaptığı hareketten dolayı utanç duyduğunda, bu utancı bastırabilmek için öfkesini abartılı bir şekilde çevresine yöneltebilir. Utanç insanı değersiz ve mutsuz hissettirebilen komplike bir duygudur. Dolayısıyla bu duyguyla sağlıklı bir şekilde başa çıkmayan insanlar etraflarına karşı saldırgan tavırlar içine girebilirler.
Planlanmış öfke: Bu öfke türü amaçlı, önceden düşünülmüş öfke çeşididir. Öfke bir sürü insanı korkutan, sineye çeken bir olgu olması sebebiyle, bazı kişiler planlı olarak istediklerini elde edebilmek için öfkeli davranırlar. Bu tip bir öfkenin de planlı bir biçimde başlanmış olsa da fizyolojik etkileri kontrol dışı olup, insanın kendisine de zarar verecektir.
-
Kronik öfke çeşitleri:
Alışkanlık yapmış olan öfke: Çok uzun ve öfkeli geçirilmiş dönemler insanlarda öfkenin bazı davranış biçimlerinin kronikleşmesine yol açar. Öfke duygusunun yol açtığı davranışlar kişi için bir rutin oluşturmuştur. Alışkanlık yapmış öfke çeşidi kişinin daha kolay öfkelenmesine yol açabilir. Örnek vermek gerekirse, çocuklukları öfke dolu geçmiş insanlar şartlar değişse bile daha eleştirel ve negatif bakış açısına sahip olup, alışkanlık olarak çok daha kolay öfkelenebilme trendine sahip olabilirler.
Korku bazlı öfke: Geçerli bir sebebe dayanmayan korkuları olan insanlar da genelde öfke dolu olabilirler. Bu insanlar sürekli korkacak bir sebep buldukları için yaşadıkları stresi sürekli öfkeyle ifade edebilirler.
Öfkenin Sonuçları
-
Fiziksel sonuçlar
- Baş ağrıları,
- Mide rahatsızlıkları,
- Solunum problemleri,
- Cilt problemleri,
- Üreme ve böbrek fonksiyonlarında problemler,
- Artrit (Eklem İltihabı)
- Sinir sistemi rahatsızlıkları,
- Dolaşım sorunları,
- Var olan fiziksel rahatsızlıkların kötüleşmesi,
- Kan şekerinin yükselmesi
- Nabzın ve kan basıncının artması
- Sık sık ve zor nefes alma
- Kas ağrıları, sırt, boyun.
-
Zihinsel sonuçlar
- Konsantrasyon bozukluğu
- Düşük performans
- Unutkanlık
- Uykusuzluk
- Dikkatsizlik
-
Davranışsal sonuçlar
- Alkolizm
- Sigara tiryakiliği
- Huzursuzluk
- Acelecilik
- İlaç kullanımı
- Aşırı yemek yeme
Öfke Yönetimi
Öfke yönetimi, öfkenin yol açtığı duygusal ve bedensel tepkileri azaltabilmek ve öfkeyi sağlıklı bir biçimde kontrol altına almak ve ifade etmektir.
Öfke yönetiminin amacı, öfkenin sebep olduğu hem duygusal hem de fizyolojik tepkileri azaltmak ve öfkenin zarar verici sonuçlarının önlenmesini sağlamaktır. Öfke yönetimi, öfkenin kontrollü bir biçimde, kişiye zarar vermeden ifade edilmesidir.
Öfke Yönetimi Stratejilerinden Önce Takip Edilmesi Gereken Aşamalar
- Öfkeyi kabul etmek
- Öfkenin kaynağını bulmak
- Neden öfkeli olduğunu anlamak
- Öfkeyle gerçekçi biçimde mücadele etmeye kararlı olmak
Öfke Yönetim Stratejileri
- Gevşeme
- Bilişsel yeniden yapılandırma
- Problemi çözme
- Daha iyi iletişim
- Mizah kullanılması
- Çevreyi değiştirmek
Öfke Durumunda Neler Yapılabilir?
- Kendi öfkenizi tetikleyen durumları ve öfkenizin biçimini tanımlayın.
- Öfkenizin gerçek nedenini ortaya çıkarın. Kendinize zaman tanıyın
- Kendi kendinizi sakinleştirmeye yönelik egzersizleri düzenli olarak yapın. Derin nefes alın, nabız atışlarınızı ve nefesinizi kontrol altına alın.
- Kendinize, sizi sakinleştirecek cümleler söyleyin.
- Kendinizi, kontrol etme konusunda kararlı olun.
- Şiddete yönelik davranışları asla kabul edilebilir çözümler olarak değerlendirmeyin.
- Öfke anında insanları, özellikle de suçsuz insanları kırmamak için ortamdan uzaklaşın.
- Çevrenizdekileri, öfkelendiğinize ait bilgilendirin.
- Kişisel saldırılara cevap vermeyin
- Olayları kişiselleştirmekten kaçının.
- Sorunla, ancak kontrolünüzü yeniden kazandığınızda uğraşın.
- Bazen sizin de hatalarınızın olabileceğini kabul edin.
- İletişim yeteneklerinizi geliştirin.
- Olaylara başkalarının gözünden bakabilmeye çalışın.