Ölüm Ve Yas Süreci

Yas tutma; çok sevilen bir insanın ölümü, önemli bir ilişkinin bitmesi gibi kayıplar sonrasında yaşanılan normal bir süreçtir. Bu süreci doğal olarak yaşadığında, kişi kayıpla sağlıklı bir şekilde baş etmiş ve güçlenmiş olur. Bu yas tutma süreci sonunda insan yaşadığı kaybı, yaşamının parçası haline getirerek bununla yaşamayı öğrenir. Bu, kaybedilen kişiyi unutmak ya da artık sevmemek anlamına gelmez. Sadece kaybı ve bununla ilgili hisleri kabullenmeyi ve böylece yaşamı sürdürmeyi sağlar.

Yas süreci dört evreye ayrılmıştır:

1.evre: Birkaç saat ile birkaç hafta arasında sürer. Şaşkın karmaşık duygular yaşanır. Kadınlarda konversiyon görülür.

2.evre: Kaybın acısı artarak hissedilir. Kayba duyulan yoğun özlem ve hıçkıra hıçkıra ağlama vardır. Öfke doruğa ulaşır. İsteksizlik vardır.

3.evre: Kaybın dönmeyeceği gerçeği tekrar fark edilir. Ümitsizlik ve çaresizliğe bağlı ruhsal dağılma vardır. Her şey anlamını yitirir.

4.evre: Genellikle altıncı ayda başlar. Kişi ölüm gerçeğini kabullenir. Yaşamını yeniden düzenler.

Yas Tutma Yetisini Etkileyen Etkenler Nelerdir?

• Yas tutanın içinde bulunduğu gelişimsel evre ve psikolojik gücü
• Kaybedilen kişinin o birey için anlamı, ilişkinin niteliği
• Ölüm/kaybın şekli (ani yada beklenmedik olması)
• Daha önceki kayıp yaşantıları ve başetme biçimi
• Algılanan sosyal destek sistemi
• Yas sürecini kolaylaştıran ritüelleri, sosyo-kültürel inançları
• Kaderin dışa vurulmasına getirilen kısıtlamalar yada engeller

Yas Sürecinde Görülen Tepkiler Nelerdir?

Fiziksel Tepkiler: Midede boşluk hissi, nefes alamama, boğulacakmış gibi olma, ağız kuruluğu, güç kaybı, çabuk yorulma, seslere aşırı duyarlılık, göğüs ve boğazda gerginlik

Bilişsel Tepkiler: İnanmama, konsantrasyon bozukluğu, karar verme güçlükleri, kayba yönelik aşırı zihinsel meşguliyet, sanrılar

Duygusal Tepkiler: Şaşkınlık, şok, üzüntü, kızgınlık, öfke, suçluluk, kaygı, yalnızlık, özlem

Davranışsal Tepkiler: Uyku düzensizliği, ağlama, sosyal içe çekilme, iç çekme, anlamsız etkinlikler sürdürme, sürekli ölen kişiyi hatırlatıcı yerlere gitmek

Yasın Tamamlanması

• Kayıp gerçeği ile yüzleşebilme,
• Ölen kişinin yokluğunu kabullenebilme, ve bu gerçeğin acısıyla yaşayabilme,
• Ölen kişi olmaksızın yaşama yeniden uyum sağlama,
• Yeni duygusal bağlar kurabilme,
• Yeniden zevk ve keyif almaya başlama,
• Şuan ve geleceğe odaklanma,
• Başka kişilerle birlikte olma isteği duyma,
• Geçmiş mutlu anıları ve yerleri daha fazla düşünmeye başlama,
• Ölen kişinin yokluğuna daha az acı hissetmeye başlama, kaybettikleri kişi ile ilgili düşünebilmeye başlamalarıdır.

Yas Tutma Sürecini Sağlıklı Tamamlamak İçin Yapılabilecekler Nelerdir?

• Mutlaka sizi iyi dinleyebilecek ve anlayabilecek birisiyle konuşun.
• Daha önce kayıp yaşamış bir kişiyle konuşun. Bu hem size hem ona iyi gelecektir.
• Yaşadığınız duygu ve tepkileri kabul etmeye çalışın, mümkün olduğunda bunları ifade edin.
• Kendinize yas tutmak için izin verin, bunu engellemeyin.
• Ağlamaktan kaçınmayın.
• Cenaze, dua, mezarlığa gitmek zor gelse de acınızı yaşamanızı ve ifade etmenizi sağlar.
• Fiziksel ihtiyaçlarınızı ihmal etmeyin.
• Acıyla baş etmek için alkol ya da başka maddelere yönelmeyin.

Hangi Durumlarda Profesyonel Destek Almak Gereklidir?

• Alkol kullanımında artış ve doktor kontrolünde olmadan ilaç kullanma
• Acı veren duyguları sürekli yadsıma ve yası yaşamamak için sürekli başka işlerle kendini meşgul etmeye çalışma
• Sürekli kayıp ve kaybı hatırlatan konuları konuşmaktan kaçınma
• Fiziksel şikâyetlerin ve hastalıkların artması
• 2 aydan fazla süren ruh halindeki dalgalanmalar veya kendini çevreden izole etme
• Sürekli olarak öz bakımını ve/veya temel sorumluluklarını ihmal etme
• Kendine zarar vermeyi düşünme

Kaynak:

https://ncc.metu.edu.tr/sites/default/files/kayipveyasturkce.pdf

https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/116311/mod_resource/content/0/KAYIP%2C%20%C3%96L%C3%9CM%2C%20YAS%20S%C3%9CREC%C4%B0.pdf