Sat. Feb 8th, 2025

Blog Rehberlik

Gelecek Yolunda Rehberlik

Ruh Sağlığı Açısından Güçlü Olabilmek: Psikolojik Sağlamlık

Gelecek Yolunda Rehberlik

Psikolojik sağlamlık, pozitif psikolojinin çalışma alanlarından biridir. Esneklik, stresli durumlarla baş edebilme kapasitesi olarak algılanabileceği anlamına gelen Latince bir sözcük “resilience”dan gelmektedir. Tanım olarak ise psikolojik sağlamlık, zor, meşakkatli deneyimlerden ve öngörülemez zorlayıcı olaylarla baş edebilme, adapte olabilme, esneklik kullanabilme ve ilerleyebilme, zorlayıcı bir stres uyaranı karşısında, olumsuz duygusal tecrübelere karşı kendini toparlayabilme, koruyabilme ve iyileştirme gücü şeklinde tanımlanmaktadır.

Psikolojik sağlamlık, bireye özgü tek bir özellikten ziyade kişinin sahip olduğu kaynakları yönetebilme ve psikolojik iyi oluş için pozitif yönde kullanabilme kapasitelerinin tamamını içermektedir. Bir bireyin tanımda bahsedilen kavramlarla birlikte psikolojik sağlamlığını geliştirebilmesi için temelde bir amaç belirlemek ve bu amaca küçük adımlarla denemeler yaparak ulaşmaktır.

Psikolojik sağlamlığı yüksek kişilere bakıldığında bu bireylerde üç ortak özellik gözlenmektedir. İlki, yaşanılan karşılaşılan gerçeği olduğu gibi kabul etmek; hayatın anlamlı olduğuna dair birtakım değerlerle desteklenen güçlü bir inanca sahip olmaktır. Gerçeği olduğu gibi kabul etmek, ortada yaşamsal, zorlayıcı bir tehdit olduğunda güçlü ve dayanıklı yapan şeyin gerçeği kabul etmek ve tedbir almak olduğunu ifade etmektedir. Bireyin yaşadığı hayata anlam vermesi, psikolojik sağlamlığın ikinci önemli özelliğidir. Psikolojik sağlamlıkta üçüncü özellik ise, sahip olunan kaynaklarla yeni şeyler üretme becerisidir. Psikolojik sağlamlığı yüksek kişilerin zor zamanlarda bir refleks gibi çözüm üretebildiği gözlemlenen davranışlar arasındadır. Psikolojik sağlamlıkları yüksek olan gerçek ya da hayali karakterlere Honda, Steve Jobs, Aşık Veysel, Hz. Muhammed, Yüzüklerin Efendisi’nden Frodo örnek verilebilir.

Psikolojik sağlamlık, her insanda olmayan bir özellik değildir. Koruyucu ve geliştirici faktörler desteklendiğinde insanları karşılaşabilecekleri risklere karşı daha donanımlı hale getirecek, sonradan kazanılabilen yani öğrenilebilen bir beceridir. Bu beceri ile kişi içinde yaşadığı zorluğu psikolojik rahatsızlık geçirmeden atlatır, iyileşme yollarını arar ve yeni duruma kolayca alışır. Psikolojik sağlamlık, bu amaçla geliştirilen testler aracılığıyla da ölçülebilir, geliştirilen eğitim programları sayesinde de iyileştirilebilir.

Özetle Psikolojik Sağlamlık

  • Belirgin risk faktörlerine rağmen pozitif sonuçlar elde etme sürecidir.
  • Kendi kendini toparlama ve iyileştirme gücüdür. Bunun mümkün olmadığı zamanlarda ise yardım isteyebilme becerisidir.
  • Değişen durumlara karşı esneklik gösterebilme ve negatif duygusal tecrübelerden kurtulabilme yeteneğidir.
  • Kişilik özelliği olmaktan çok, aile, sosyal çevre ve geliştirilen psikolojik sağlamlık programları sayesinde edinilebilen bir özelliktir.
  • Hayattaki zorlayıcı yaşamsal tehditlere rağmen devam edebilme becerisidir.

Psikolojik Sağlamlığı Etkileyen Risk Faktörleri

Bireysel risk faktörleri

  • Erken doğum
  • Olumsuz yaşam olayları
  • Kronik hastalıklar
  • Kişilik türü (anksiyete vs.)

Ailesel risk faktörleri

  • Ebeveynlerin hastalığı ya da psikopatolojisi
  • Ebeveynlerin boşanması, ölümü ya da tek ebeveyn ile yaşamak
  • Ergenlik dönemde anne olma
  • Olumsuz aile örüntüleri

Çevresel risk faktörleri

  • Ekonomik zorluklar ve yoksulluk
  • Çocuk ihmali ve istismarı
  • Savaş ve doğal afetler gibi toplumsal travmalar
  • Toplumsal şiddet ve ailevi felaketler
  • Evsizlik

Psikolojik Sağlamlıkta Etkili Olan Koruyucu Faktörler

Bireysel koruyucu faktörler

  • Zeka
  • Akademik başarı
  • Olumlu veya kolay mizaç
  • İç kontrol odağı
  • Benlik saygısı ve öz yeterlik
  • Kişisel farkındalık ve kendini kabul
  • Özerklik
  • Yaşam hedeflerinin olması ve gelecek için olumlu beklentiler
  • Etkili problem çözme becerileri
  • İyimserlik ve umut
  • Sosyal yetkinlik
  • Mizah duygusuna sahip olma
  • Sağlık
  • Cinsiyet
  • Yaş

Ailesel koruyucu faktörler

  • Destekleyici anne-baba ya da bir aile üyesiyle olumlu ilişkiler
  • Etkili ebeveynlik / ev yapısı ve kuralları
  • Çocuğa yönelik yüksek ve gerçekçi beklentiler

Çevresel koruyucu faktörler

  • Sosyal çevredeki destekleyici bir yetişkinle olumlu ilişkiler
  • Akran / Arkadaş desteği
  • Etkili toplumsal kaynaklar (kaliteli okullar, gençlik merkezleri, gençlik organizasyonları vb.)

Psikolojik Sağlamlığı Yüksek Bireyler

  • Sahip olduğu kaynakları bilir.
  • Problem çözme, dikkat ve uyum sağlama becerilerine sahiptir.
  • Gerçekçi yaşam amaçları vardır.
  • Öz-yeterlilik, öz-denetim, öz-saygı, öz-güven ve özerklik bakımından gelişmiştir.
  • Duygularını düzenleyebilir.
  • Duygusal farkındalık düzeyi yüksektir.
  • İyimser kişilerdir.
  • Kabul düzeyleri yüksektir.
  • Mizah anlayışına sahiptir.
  • Maneviyatları derindir.
  • Fiziksel olarak yaşamlarında aktiflerdir.
  • Yaşadığı olayların geçici olduklarının farkındadır.

Psikolojik Sağlamlığı Artırmada Neler Yapılabilir?

  • Kendinize ve çevrenize karşı iyimser bir tutum sergileyerek güçlü yönlerinizi fark edin.
  • Olumlu ve olumsuz yanlarıyla hayat bir bütündür.
  • Stres ve endişe yaratan olayların oluşmasına engel olamayacağınızı kabul edin. Esnek bakış açısı ile olaylara karşı verdiğiniz tepkileri değiştirebilirsiniz.
  • 8 saat uyku, dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve benzeri öz-bakım becerileri psikolojik dayanıklılığı güçlendirir.
  • En zor durumlarda size nelerin iyi geldiğini tespit etmeye çalışın. Nasıl başa çıktığınızı hatırlayın. Sizi zorlu zamanlarda ayağa kaldıranın ne olduğuna odaklanın.
  • Bir arkadaşla sohbet etmek, kitap okumak ya da film izlemek gibi size iyi gelecek günlük alışkanlıklarınızı belirleyin. Bu alışkanlıklar özellikle iyimser bir bakış açısı kazanmanızı sağlar.
  • Aileniz ve yakın çevreniz ile sosyal ilişkilerinizi güçlendirin.
  • Duygularınızı net ve samimi şekilde ifade etmekten kaçınmayın.
  • Olumsuz bir durumla baş başa kaldığınız zaman bu durumun yakında geçeceğini düşünün. İlerideki güzel günleri umut etmek hem moralinizi yükseltecek hem de değişim için sizi harekete geçirecektir.

Sonuç olarak bakıldığında psikolojik sağlamlık aslında bireyin başına zor bir olay gelmeden önce, hayatının geneline yaymış olduğun alışkanlıklarıyla ilgilidir. Yaşama bakış açısı, kendisiyle iletişim şekli ve tavrı, hayata verdiği anlam, kabul düzeyi, çözüm üretebilme becerisi zor olaylar karşısında psikolojik olarak sağlam kalabilmede çok önemli unsurlardır. Beklenmeyen zorlayıcı olayların hayatın bir gerçeği olduğu düşünüldüğünde, psikolojik sağlamlığınıza yatırım yapmak yerinde olacaktır.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *