Teknoloji ve Bilinçli Teknoloji Kullanımı Nedir?

Teknoloji; basit veya karmaşık olması fark etmeyecek şekilde insani ürün için kullanılan üretim sürecinde kullanılan yöntem ve teknikleri inceleyen ve bunları bilgi ve tecrübeler olarak kayıt altına alan; böylelikle insanlığın üretim ve gelişme becerisini, üretim şeklini ve üretim kapasitesini artırmasına yarayan bir uygulama bilimidir.

Teknolojinin yaşamı kolaylaştırmak amacıyla gerektiğince, sağlıklı kullanılması ve hayatın diğer bölümlerini (aile ilişkileri, çalışma, sosyal ilişkiler, oyun, uyku, yemek vb.) olumsuz etkilememesi bilinçli teknoloji kullanımı olarak tanımlanabilmektedir. Henüz internet bu kadar yayılmadığında bu kavram bilinmezken internetin her yerde olduğu bu zamanlarda bilinçli ya da bilinçsiz kullanım önemli hale gelmiştir.

Yaşamda bulunan her şeyin bir dengesi vardır. Yemenin, içmenin, gezip dolaşmanın… Teknolojinin de bir dengesi vardır. Doğru kullanıldığında teknoloji bireye çok şey katar. Kimse herhangi bir gününü tamamen çalışmaya ya da tamamen gezmeye ayırmaz. Çünkü bir süre sonra yaptığımız şeyden sıkılırız. Bu sebeple teknolojinin kullanımında bir dengesizlik oluştuğunda yani bilinçsiz kullanıldığında insanlar üzerinde zararlı etkileri olduğu ve bazı fiziksel, sosyal ve psikolojik sorunlara yol açtığı görülmektedir. Bu nedenle, insanlık için faydalı olan teknolojinin zararlarının da iyi bilinmesi ve bu konuda gereken önlemlerin alınması oldukça önemlidir.

Çocuklar Üzerinde Teknolojinin Olumlu Etkileri

• Teknoloji, çocuklara özellikle bilgi edinme ve eğitimde büyük yararlar sağlamaktadır.
• Çocuklar, internet üzerindeki sosyal medyalar aracılığıyla kendilerine yeni arkadaşlar edinmekte ve değişik ülkelerden kişileri tanımaktadır.
• Teknoloji, çocukları yaratıcılığını da geliştirmektedir. Gördüklerinden veya okuduklarından etkilenen bilgi edinen çocuklar, kendileri de bir şeyler yapmak istemektedirler.
• Teknoloji, çocukların bilgiye erişmelerinde büyük kolaylık ve pratiklik sağlamaktadır.
• Teknoloji ile çocuklar kendilerine uygun farklı öğrenme seçenekleri belirleyebilmektedirler.

Çocuklar Üzerinde Teknolojinin Olumsuz Etkileri

• Geleneksel gelişim gidişatı sekteye uğrayabilmektedir.
• Temel gelişim deneyimlerinin yerini alabilmektedir.
• Uygunsuz ve zararlı içeriklere maruz kalabilmektedirler.
• Kişisel temizlikte eksikliklere neden olabilmektedir.
• Siber zorbalığa maruz kalabilmektedirler.
• Gündelik yaşamı ve sorumlulukları aksatacak şekilde kullanılmasına yol açmaktadır.
• Zaman yönetimi becerilerinde yetersizliklerin oluşmasına sebep olmaktadır.
• Aşırı kullanımı bağımlılığa yol açmaktadır.

Ayrıca, fiziksel, sosyal, psikolojik ve zihinsel gelişimi olumsuz etkileyebilmektedir.

1. Fiziksel gelişim

• Uyku düzeninin bozulması
• Dikkat eksikliği artması ve öğrenme sürecini olumsuz etkilemesi
• Beslenme sorunlarının oluşması
• Kas ve iskelet sisteminin gelişiminde problemlerin oluşması

2. Psikolojik gelişim

Teknolojinin amaçsız ve sınırsız kullanımıyla birey kendine psikolojik gelişim için gerekli olan gelişim görevlerinin yerine getirememekte, gerekli zamanı bulamamakta ve bu gelişim ihtiyacını hissedememektedir. Bunlar olmadan da duyguların yönetilebilmesi, iradenin güçlendirilmesi, kendine söz geçirebilmesi, bir hedefe odaklanıp peşinden gidebilmesi çok zor olur hatta hiç mümkün olamamaktadır. Yetersiz psikolojik gelişim görülmektedir.

3. Sosyal – duygusal gelişim

Teknolojinin kötüye kullanımında sosyal gelişim için gerekli, düzenli ve derinlikli ilişki ihtiyacı giderilememektedir. Bu durum da sosyal gelişimi olumsuz etkilemektedir. Çocuklarda özellikle; teknoloji bağımlılığı, çocukların iç dünyasının ve hayal gücünün körelmesine neden olabilmektedir. Bu durum çocukların büyüme süreçlerinin yavaşlamasına sebep olmaktadır.

4. Zihinsel gelişim

Zihinsel gelişimin sağlıklı olabilmesi için aşağıdaki tutum ve davranışlara ihtiyaç vardır:

• Bilgiyi sevmek,
• Doğru ve faydalı bilgi kaynaklarına yönelmek,
• Okumak, görmek, düşünmek,
• Bilgi kanallarını doğru kullanmak,
• Zihni temiz tutmaktır.

Teknolojinin bilinçsiz kullanımı, kişinin zihinsel kapasitesini boşa kullanacak şekilde gereksiz bilgiyle doldurmasına sebep olmaktadır. Yanlış ve gereksiz bilgiler kişinin hayat kalitesini olumsuz etkilemekte hem zihni hem de bireyin hayatını işlevsiz hale getirmektedir. Ayrıca bilgiyi doğru kullanma, zihinsel süreçlerini yönetebilme gibi konularda eksiklikler ve yetersizlikler görülmesine yol açmaktadır.

İnternet Kullanımı Düzeyleri

1. İnternetin ihtiyaç için kullanımı: Bu aşamada kişi sadece gerektiği ve zorunlu durumlarda interneti kullanmaktadır.
2. Sık ve düzenli internet kullanımı: İnternet bir eğlence aracıdır. Boş zamanlar internetle değerlendirilmektedir.
3. Sorunlu internet kullanımı: Bu aşamada internet kullanımı kişinin hayatında sorunlar yaratmaktadır. Henüz bağımlılık düzeyinde değildir.
4. İnternet bağımlılığı: Patolojik düzeyde internet kullanımıdır.

Çocuklar Teknoloji Başında Ne Kadar Vakit Geçirmelidir?

Türkiye Pedagoji Derneği, bir gün içinde tablet, telefon ve televizyon dahil olmak üzere çocukların ekran başında geçirmeleri gereken azami süreleri şöyle belirlemiştir:

• 0-3 yaş: Ekrandan olabildiğince uzak tutulmalıdır.
• 3-6 yaş: Günlük toplam süre en fazla 20-30 dakikadır.
• 6-9 yaş: Günlük toplam süre en fazla 40-50 dakikadır.
• 9-12 yaş: Günlük toplam süre en fazla 120 dakikadır.
• 12 yaş üzeri: Günlük toplam süre 120 dakikayı geçmemelidir.

Bilinçli İnternet Kullanımında Aileye Öneriler

• Çocuklarınıza model olun.
• 5 yaşından önce denetim odaklı, 5 yaşından sonra gelişim odaklı bir şekilde yaklaşın.
• Bilinçli teknoloji konusunda bilgilenin, çocuğunuzu da bilinçli teknoloji kullanımında bilgilendirin.
• Ekran süresini yavaşça kademeli azaltın.
• Çocuğunuzla birlikte teknoloji kullanımı konusunda kurallar oluşturun.
• Ekran süresine sınır koyun.
• Öncelikler hiyerarşisi oluşturun.
• Ekran süresini başka eğlenceli aktivitelerle değiştirin.
• Çocuğunuzla olan iletişiminizi güçlendirin.
• Aile paylaşım saatleri oluşturun.
• Teknolojik araçları ödül olarak sunmayın.
• Teknolojik araçlara çocuk kilidi, filtre koyabilirsiniz.
• Yeni sosyal beceriler kazanmasına yardımcı olabilirsiniz.
• Teknolojik araçları evinizin ortak kullanıldığı odasına koyabilirsiniz.
• Gerektiğinde bir uzmandan yardım alın.

Öğretmenlere Öneriler

• Öğretmenler, özellikle çocukların teknolojik cihazlara olan ilgileri konusunda gözlem yapma, keşfetme, tanıma ve yönlendirme açısından bilinçli olmalıdır.
• Öğretmenler, dijital oyun bağımlılığı belirtilerine yönelik farkındalık sahibi olmalıdır.
• Öğretmenler, olumsuz ebeveyn tutumları (aşırı koruyucu aile tutumu gibi) konusunda ailelerle farkındalık çalışmaları yapmalıdır.
• Çocuklar kültür, sanat ve spor faaliyetlerine yönlendirilmelidir.
• Eğitim sistemi dijital unsurlara uygun olarak yeniden düzenlenmelidir.
• Öğretmenler, bilişim teknolojileri konusunda gerekli donanıma sahip olmalıdır.
• Öğretmenler teknoloji kullanımı konusunda çocuklara rol model olmalıdır.
• Öğretmen, dijital oyunlar konusunda aile ile işbirliği içinde olmalıdır.

Öğrenciye Öneriler

• Ekran kullanım zamanını takip edin.
• Teknolojiden bağımsız etkinliklerde bulunurken cihazları ulaşılması zor yerlere koyun ve cihazların bildirimleri ve ilişkili seslerini kapatın.
• Sanal ortamda geçirdiğiniz vakitleri arkadaşlarınıza ayırın.
• Gerçek hayatta dikkat edilmesi gereken gizlilik ve güvenlik kurallarının sanal ortamda da aynen geçerli olduğunu unutmayın. Dışarıda kendinize dikkat ederek birçok önlem aldığınız gibi sanal dünyada da kendinizi korumanız gerektiğini asla unutmayın.
• Çalar saat, kol saati gibi analog teknik araçları kullanın.
• Arkadaşlarınız ile iletişim kurarken sadece sanal ortamları tercih etmeyin. Çünkü kendinizi ifade etme, jest ve mimikleri kullanma gibi bazı sosyal becerilerinizin gelişmemesine sebep olabilir.
• Ders çalışırken telefonunuzun yanınızda olması dersinize yoğunlaşmanızı zorlaştırabilir. Sürekli bakma ihtiyacı hissedebilir, bildirimler sizi rahatsız edebilir ve bu sebeple akademik performansınız düşebilir.